Η Κυνηγετική Συνομοσπονδία Ελλάδος αποφάσισε να υλοποιήσει το ερευνητικό πρόγραμμα «Φαινολογία της μετανάστευσης των υδρόβιων και παρυδάτιων πτηνών στην Ελλάδα» για να επιτύχει 2 σημαντικούς σκοπούς: (i) Τον προσδιορισμό των ημερομηνιών προγαμιαίας μετανάστευσης των υδρόβιων και παρυδάτιων μεταναστευτικών πτηνών από την ελληνική επικράτεια προς τις περιοχές αναπαραγωγής, ώστε οι καθ’ ύλην αρμόδιες υπηρεσίες να λαμβάνουν αποφάσεις και διαχειριστικά μέτρα τεκμηριωμένες με επιστημονικά στοιχεία που αφορούν την κυνηγετική δραστηριότητα. (ii) Την προσφορά επιστημονικής τεκμηριωμένης γνώσης για την πτηνοπανίδα στην Ελλάδα, καθώς όπως ορίζουν τα καταστατικά λειτουργίας των Κυνηγετικών Οργανώσεων ο βασικός τους στόχος είναι η διαχείριση και η προστασία του περιβάλλοντος.

Με βάση μία πληθώρα επιστημονικών εργασιών, τη συμβολή ειδικών καθηγητών πανεπιστημίου στη χώρα μας που διδάσκουν οικολογία και διαχείριση άγριας πανίδας, τους οργανισμούς OMPO (Οργανισμός Μελέτης των Μεταναστευτικών Πτηνών στη Δυτική Παλαιαρκτική) και IMPCF (Μεσογειακό Ινστιτούτο Διατήρησης της Θηραματικής και Άγριας Πανίδας) όπως επίσης και το πολύ σημαντικό έγγραφο «Οδηγία 79/409» (άρθρο 7, παράγραφος 4, εδάφιο τρίτο), καθορίστηκε η μεθοδολογία του προγράμματος.

Ο προσδιορισμός της φαινολογίας της μετανάστευσης των υδροβίων πτηνών προϋποθέτει εκτέλεση καταμετρήσεων αυτών, οι οποίες πραγματοποιούνται στους σημαντικότερους βιοτόπους για αυτά τα είδη. Για το λόγο αυτό πραγματοποιήθηκε η επιλογή ενός αριθμού ιδιαίτερα σημαντικών βιοτόπων κατανεμημένων σε όλη την ελληνική επικράτεια και η ανάθεση του έργου των καταμετρήσεων δόθηκε σε εξειδικευμένους παρατηρητές, εξασφαλίζοντας πως καθένας θα αναλάβει με υπευθυνότητα το ρόλο που του ανατίθεται. Η επιτυχία αυτού του εγχειρήματος βασίστηκε στην όσο το δυνατόν καλύτερη επιλογή των παρατηρητών που ενεπλάκησαν στο πρόγραμμα, οι οποίοι μάλιστα πριν από την έναρξη των παρατηρήσεων παρακολούθησαν έναν απαιτούμενο αριθμό εκπαιδεύσεων – ενημερώσεων.

Προτεραιότητα δόθηκε σε υγροτόπους γνωστούς για τη σημαντικότητά τους όσον αφορά την πτηνοπανίδα, σε ολόκληρη την επικράτεια της χώρας και ταυτόχρονα αντιπροσωπευτικούς για τη μελέτη των ειδών που αφορούν τη συγκεκριμένη έρευνα. Πιο συγκεκριμένα, η επιλογή των 22 συνολικά βιοτόπων έγινε με βάση τα εξής κριτήρια:

i.    Υγρότοποι αναγνωρισμένης σημασίας όσον αφορά την πτηνοπανίδα υδροβίων ειδών κατά την περίοδο της μετανάστευσής τους.
ii.    Υγρότοποι με ικανότητα διατήρησης ικανού αριθμού ατόμων των ειδών που ενδιαφέρουν την έρευνα.
iii.    Υγρότοποι με δυνατότητα εύκολης και ασφαλούς πρόσβασης από τους παρατηρητές, σε όλες τις θέσεις παρατήρησης και για όλο το διάστημα διεξαγωγής της έρευνας.
iv.    Υγρότοποι μικρής σχετικά έκτασης (μερικών δεκάδων στρεμμάτων έως μερικών εκατοντάδων στρεμμάτων) στους οποίους οι καταμετρήσεις θα θεωρούνται πλήρεις.
v.    Υγρότοποι μεγαλύτερης έκτασης (κάποιων χιλιάδων στρεμμάτων) στους οποίους θα πραγματοποιείται ένας αριθμός παρατηρήσεων με βάση ένα ή περισσότερα σημεία τα οποία επιλέγονται και κατανέμονται στο βιότοπο με ιδιαίτερη προσοχή. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι οι παρατηρήσεις να διεξάγονται συστηματικά και διαχρονικά με τον ίδιο τρόπο κάθε φορά και από τα ίδια ακριβώς σημεία, καθ’ όλη τη διάρκεια της μελέτης, με σκοπό να είναι στατιστικά αξιοποιήσιμα τα αποτελέσματα που θα προκύψουν.
Η μέθοδος παρακολούθησης καθορίσθηκε σύμφωνα με τα παρακάτω αυστηρά κριτήρια:
i.    Προσδιορισμός της λίστας των ειδών προς παρακολούθηση σε όλους τους βιοτόπους που υλοποιείται το πρόγραμμα.
ii.    Καθορισμός ενός υπευθύνου ανά βιότοπο και ενός αντικαταστάτη του, όπως επίσης και συνόλου παρατηρητών ανά βιότοπο (1, 2, 3 ή 4).
iii.    Διοργάνωση εκπαιδευτικών συναντήσεων, με σκοπό την ενημέρωση κάθε παρατηρητή για την εργασία που αναλαμβάνει να εκτελέσει και τη διαπίστωση της ικανότητας αναγνώρισης των ειδών και της καταμέτρησης των πτηνών. Στις συναντήσεις αυτές γίνεται παρουσίαση του δελτίου καταμέτρησης των πτηνών και του δελτίου περιγραφής του υγροτόπου. Στη συνέχεια διοργανώνονται επιδείξεις της διαδικασίας παρατήρησης στο πεδίο και αξιολόγηση της ικανότητας κάθε παρατηρητή για την απόκτηση ενιαίας και συγκρίσιμης ικανότητας συλλογής στοιχείων σε κάθε βιότοπο.
iv.    Η παρακολούθηση της προαναπαραγωγικής μετανάστευσης των υπό εξέταση ειδών πραγματοποιείται στο διάστημα από 1η Ιανουαρίου έως την 30η Απριλίου κάθε χρόνου διάρκειας της μελέτης.
v.    Η παρακολούθηση της μετα-αναπαραγωγικής μετανάστευσης των υπό εξέταση ειδών πραγματοποιείται στο διάστημα από 1η Ιουλίου έως την 31η Δεκεμβρίου κάθε χρόνου διάρκειας της μελέτης.
vi.    Οι ημερομηνίες παρατήρησης ορίστηκαν ώστε να πραγματοποιείται από μια παρατήρηση σε κάθε ένα από τα τρία δεκαήμερα του κάθε μήνα για το σύνολο των μηνών τους οποίους διαρκεί η μελέτη. Η ημερομηνίες ορίσθηκαν ημέρα Σάββατο, ώστε σε περίπτωση που είναι αδύνατη η παρατήρηση για λόγους που αναλύονται παρακάτω, να είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί αυτή την επομένη, ημέρα Κυριακή.
vii.    Η καταμέτρηση γίνεται πάντοτε με ευνοϊκές μετεωρολογικές συνθήκες κατά προτίμηση τις πρωινές ώρες και με τον ήλιο στην πλάτη και όσο τα πουλιά είναι ήρεμα. Γενικά η πρώτη ώρα μετά την ανατολή του ηλίου δεν είναι η καλύτερη για καταμέτρηση επειδή οι πάπιες ακόμη βρίσκονται σε κίνηση.
viii.    Παρακολουθούνται τα μετεωρολογικά δελτία καιρού ώστε να γίνεται ο απαραίτητος προγραμματισμός της κάθε παρατήρησης. Για παράδειγμα, εάν μια καταμέτρηση ήταν προγραμματισμένη να γίνει κάποιο Σάββατο και το μετεωρολογικό δελτίο έδινε βροχή, η παρατήρηση μπορούσε να προηγηθεί την Παρασκευή, εάν για την μέρα αυτή το δελτίο ήταν ευνοϊκό ή να καθυστερήσει για τον ίδιο λόγο την Κυριακή. Στη χειρότερη περίπτωση η παρατήρηση μπορούσε να καθυστερήσει έως τη Δευτέρα. Σε κάθε όμως περίπτωση, η επόμενη προγραμματισμένη παρατήρηση δεν άλλαζε ημερομηνία. Εάν οι μετεωρολογικές συνθήκες προβλέπονταν πολύ δυσμενείς όλες τις ημέρες, ο παρατηρητής ανέμενε στη θέση παρατήρησης αρκετό χρονικό διάστημα, ώστε να αξιοποιηθεί οποιαδήποτε παροδική βελτίωση των συνθηκών κατά τη διάρκεια της ημέρας. Διευκρινίζεται πως σε καμία περίπτωση δεν χάθηκε μέτρηση κάποιου δεκαημέρου.
ix.    Εάν ένα απροσδόκητο γεγονός, όπως μια διατάραξη των πουλιών, εμποδίσει τον παρατηρητή να διεξάγει την καταμέτρηση, τότε αυτός περιμένει την επάνοδο των συνθηκών στη φυσιολογική κατάσταση ή επιστρέφει την επόμενη μέρα για να κάνει την παρατήρηση.
x.    Ο υπεύθυνος για κάθε θέση παρατήρησης, γνωρίζει το μεγαλύτερο αριθμό των χαρακτηριστικών του βιοτόπου, πριν ξεκινήσει τις προγραμματισμένες καταμετρήσεις. Ο στόχος είναι να γίνουν οι παρατηρήσεις όσο το δυνατόν ακριβέστερες και να περιλαμβάνουν το σύνολο των ειδών που μας ενδιέφεραν και συχνάζουν στο συγκεκριμένο βιότοπο. Γι’ αυτό εκ των προτέρων έχουν καθοριστεί το ή τα σημεία από τα οποία ο κάθε παρατηρητής θα μετρήσει, για να καλύψει το σύνολο των ειδών που μας ενδιαφέρουν όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Διαφαίνεται έτσι, ότι ο σωστός καθορισμός των σημείων είναι μεγίστης σημασίας.
xi.    Σε περίπτωση κωλύματος του παρατηρητή ειδοποιείται εγκαίρως ο υπεύθυνος της ευρύτερης περιοχής, ώστε να ανατεθεί η παρατήρηση σε κάποιον αντικαταστάτη.
xii.    Ο παρατηρητής χρησιμοποιεί εξοπλισμό οπτικής παρατήρησης (κιάλια, τηλεσκόπιο) και καταμετρά τα πουλιά σύμφωνα με τη μέθοδο που του έχει εξηγηθεί κατά τις εκπαιδευτικές – ενημερωτικές συναντήσεις. Χρησιμοποιεί το μικρότερο δυνατόν ζουμ του τηλεσκοπίου, με σκοπό να παρατηρεί ταυτόχρονα το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό πουλιών. Η σάρωση του επιπέδου του νερού πραγματοποιείται από αριστερά προς τα δεξιά ή αντίστροφα, αργά, με σκοπό να αναγνωριστούν και να καταμετρηθούν όλα τα πουλιά από όλα τα είδη, που έχει ως αντικείμενο η μελέτη.
xiii.    Καταγράφονται όλα τα πουλιά που αναγνωρίζονται με σιγουριά. Τα άτομα τα οποία δεν αναγνωρίζονται δεν θα καταγράφονται. Καταγράφονται όλα τα πουλιά από τα είδη που έχουν καθοριστεί και είναι παρόντα στο βιότοπο, οποιαδήποτε κι αν είναι η συμπεριφορά τους (πουλιά στην επιφάνεια του νερού, πουλιά σε πτήση που φτάνουν στη θέση παρατήρησης, πουλιά που αφήνουν τη θέση παρατήρησης λόγω όχλησης).
xiv.    Πουλιά που πετούν πάνω από το σημείο παρατήρησης, χωρίς να εκδηλώνουν ενδιαφέρον για το βιότοπο (π.χ. σμήνη σε μεγάλο ύψος), αποτελούν αντικείμενο σχολιασμού, αλλά δεν περιλαμβάνονται στην καταμέτρηση, λόγω του ότι η προέλευση τους όπως και ο προορισμός τους είναι άγνωστος.
xv.    Οι παρατηρήσεις και τα στοιχεία των καταμετρήσεων (είδη, αριθμός και άλλες σχετικές πληροφορίες) πεδίου, καταγράφονται στο δελτίο καταμετρήσεων. Διευκρινίζεται ότι για κάθε σημείο παρατηρήσεων σε κάθε βιότοπο συμπληρώνεται ένα δελτίο καταγραφής. Εάν υπάρχει μόνο ένας παρατηρητής σε κάποιον βιότοπο, το αποτέλεσμα κάθε μέτρησης είναι ένα δελτίο. Εάν έχουν καθοριστεί περισσότερα του ενός σημεία παρατηρήσεων (κατά συνέπεια περισσότεροι του ενός παρατηρητές) προκειμένου να επιτύχουμε πλήρη καταγραφή ενός πολύ σημαντικού βιοτόπου, το αποτέλεσμα είναι τόσα δελτία καταγραφής για κάθε μέτρηση όσοι και οι παρατηρητές στα αντίστοιχα σημεία παρατήρησης. Στη συνέχεια τα στοιχεία αυτά μεταφέρονται σε κατάλληλα διαμορφωμένη βάση δεδομένων ACCESS.

Οι παρακάτω βιότοποι είναι αυτοί που επιλέχθησαν για την υλοποίηση καταγραφών του προγράμματος, καθώς πληρούν τις προδιαγραφές που αναλυτικά αναφέρθηκαν παραπάνω και ανταποκρίνονται στα κριτήρια που απαιτούν οι ανάγκες του προγράμματος, όπως και ο αριθμός και το όνομα των παρατηρητών που πραγματοποιούν τη λήψη στοιχείων σε κάθε έναν από αυτούς, αναφέρονται στον παρακάτω πίνακα:

Παρόλο που ένας πολύ μεγάλος αριθμός παρυδάτιων και υδροβίων μεταναστευτικών πτηνών παρουσιάζονται στο σύνολο των σημαντικότερων υδροβιοτόπων της ελληνικής επικράτειας, για το πρόγραμμα της «Φαινολογίας της μετανάστευσης των πτηνών στην Ελλάδα» επιλέχθησαν να καταγράφονται συνολικά 27 είδη και στους 22 επιλεγμένους βιοτόπους. Από αυτά, τα 13 είναι θηραματικά είδη και τα 14 μη θηραματικά, όπως παρουσιάζονται αναλυτικά στον παρακάτω πίνακα: